به گزارش روابط عمومی شرکت طراحی و ساختمان نفت؛ ۲۰ سال پس از راه‌اندازی آن، دانشکده نفت آبادان به منظور تعلیم مهندسان ایرانی تأسیس شد و امروز نیز همچنان با دانش و همت مهندسان ایرانی به عنوان بزرگترین پالایشگاه کشور فعالیت می‌کند. شرکت طراحی و ساختمان نفت افتخار دارد که مجری طرح توسعه این پالایشگاه ارزشمند کشور باشد. تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان، افزایش بازدهی پالایشگاه از طریق نوسازی تأسیسات و جمع‌آوری تأسیسات فرسوده، ارتقای کیفیت محصولات تولیدی براساس استاندارد یورو 5 و کاهش آلاینده‌های زیست محیطی، افزایش درصد تولید نفت‌و‌گاز/ بنزین با بهبود تکنولوژی تولید و کاهش تولید نفت کوره اهدافی است که کارفرما شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در این پروژه تعریف کرد و در مسیر تحقق آن، تمام مراحل طراحی، خرید، اجرا و تأمین مالی پروژه را کنسرسیوم بر عهده گرفت.

برای اطلاع از جزئیات این پروژه گفت‌وگوی مبسوطی داشته‌ایم با مهندس سید علی امام‌زاده، مدیر کنسرسیوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان که در ادامه شرح آن می‌آید.

برای شروع لطفاً بفرمایید که پروژه آبادان از چه زمانی آغاز شد و چه مدت است که به بهره‌برداری رسیده است؟
پروژه آبادان از شهریور سال 1396 تحت کنسرسیومی متشکل از شرکت ODCC و یک شریک خارجی شروع گردید. اعتبار آن از منابع فاینانس بین ایران و یک کشور خارجی تأمین شد و در اواسط سال 1401 بخش اول آن به بهره‌برداری رسید. مابقی واحدهای فرآیندی طی سال گذشته به صورت کامل در سرویس قرار گرفت. به اختصار، بخش اول پروژه آبادان شامل ۲۰ واحد فرایندی، یوتیلیتی، آفسایت و مخازن بود. مبلغ پروژه تقریباً ۱.۲ میلیارد یورو بوده و طی ۴۵ ماه باید به اتمام می‌رسید.

در این پروژه، بزرگ‌ترین واحد تقطیر پالایشگاهی کشور به ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه در روز احداث شد و طی ۵ سال و نیم به بهره‌برداری رسید. طراحی این واحد توسط شرکت ODCC انجام شد. بزرگ‌ترین واحد هیدروکراکر خاورمیانه به ظرفیت ۴۲ هزار بشکه در روز نیز آذرماه سال جاری در سرویس قرار گرفت که بالغ بر ۶ میلیون لیتر گازوئیل یورو ۵ و سایر فرآورده‌ها از جمله محصولات آن است. در این پروژه حدوداً ۸۰ میلیون نفرساعت کار شده و بیش از ۸۰ هزار تن کالا به سایت وارد گردیده است که توسط ۳ هزار و ۵۰۰ تریلی، بوژی و تراک، بیش از ۴۵۰ محموله دریایی و بالغ بر ۱۰۰ محموله هوایی به سایت منتقل شده است.

تأمین اعتبار پروژه‌ای با این ابعاد از چه طریقی صورت گرفت؟
یکی از موفقیت‌های این پروژه این است که جزء معدود پروژه‌ها طی سال‌های اخیر بود که از منابع خارجی تأمین اعتبار شد، به اتمام رسید و کل منابع آن هم جذب شد. اگر جستجویی بکنید عمده پروژه‌های پالایشگاهی و پتروشیمی که از منابع خارجی تامین اعتبار می‌شدند، عمدتا هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند. نکته مهم دیگر بازپرداخت اقساط است که در مورد پروژه آبادان بعد از ۵ سال دوره ساخت، ۵ سال هم دوره بازپرداخت اقساط بود. خوشبختانه بعد از آنکه در سال ۱۴۰۱ بخش اول این پروژه به بهره‌برداری رسید، بازپرداخت اقساط آن از محل افزایش ظرفیت صورت گرفت و تا الان ۷ قسط از ۱۰ قسط آن پرداخت شده است.
تجربه و تبحر ODCC در این موضوع بسیار دخیل بود. شرکت طراحی و ساختمان نفت به‌زعم من در حال حاضر یکی از قدرتمندترین‌ پیمانکاران (EPC Contractor) کشور عزیزمان است؛ چراکه کل زنجیره مهندسی، کالا و اجرا را خود شرکت در اختیار دارد.

درحالی‌که بسیاری از پیمانکاران یا مشاورهایی که فعالیت می‌کنند، به صورت معمول زنجیره مهندسی، تدارکات و اجرا را به صورت کامل ندارند و بخشی از کار را برون‌سپاری می‌کنند. ولی شرکت طراحی و ساختمان نفت به واسطه فعالیت‌هایی که در پروژه‌های ستاره خلیج فارس، شازند امام خمینی و پروژه‌های عسلویه فاز ۲۰، ۲۱، ۱۷، ۱۸، فاز ۱ و پروژه اصفهان داشته این زنجیره را کامل کرده و در حال حاضر می‌توانیم ادعا کنیم که اجرای مگاپروژه‌های EPC در ODCC نهادینه شده است.

به حجم بالای تجهیزات و کالاهایی اشاره کردید که وارد پروژه شده است. برای تهیه این حجم از تجهیزات با مشکل مواجه نشدید؟
خب؛ پروژه در سال ۹۶شروع شد و طی این مدت فراز و فرودهای بسیاری داشت. متاسفانه یک سال بعد از شروع پروژه، خروج آمریکا از برجام اتفاق افتاد. این اتفاق برای پروژه‌ای که تأمین منابعش از خارج کشور است، یک شوک بزرگ بود و می‌توانست پروژه را متوقف کند. ولی به هر صورت با تمهیدات و راهکارهایی که در نظر گرفتیم علی‌رغم این‌که فاینانسور، تامین‌کننده مالی پروژه برای ۱۳ ماه از پرداخت هر وجهی خودداری کرد، ما پروژه را متوقف نکردیم. بعد از آن کرونا همه‌گیر شد و در کل جهان تأثیرات سخت و عمیقی گذاشت. چه در خارج از کشور و چه در ایران. باید بر این موضوع هم غلبه می‌کردیم.

بحث انتقال اجناس از خارج کشور به داخل، قوانینی که در کشور تغییر می‌کرد، اعتصابات کارگری سال‌های ۱۴۰۰و ۱۴۰۱، سیلی که سال ۱۳۹۹ در خوزستان اتفاق افتاد و بیش از ۳، ۴ ماه تمام راه‌های ارتباطی را از بین بُرد؛ همه این‌ها چالش‌هایی بود که می‌توانستند پروژه را متوقف کنند. اما با تجربه‌ای که در شرکت بعد از اجرای پروژه‌های بزرگ به دست آمده، برای هر مشکلی و هر ریسکی، راهکاری سنجیده و اجرایی می‌شد. از این رو هیچ کدام این موانع سبب نشد که پروژه متوقف شود. درنهایت نتیجه این شد که بهره‌برداری واحدها در تاریخ‌های مقرر و بازپرداخت اقساط هم از خود محصولات جدید صورت گرفت.

 گویا فاز دوم این پروژه نیز به شرکت طراحی و ساختمان نفت سپرده شده است.
بله؛ به دلیل عملکردی که تیم پروژه و شرکت ODCC داشت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌‎های نفتی ایران و شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران که کارفرمای ما هستند، اعتماد کردند و بخش دوم پروژه را هم به کنسرسیوم ابلاغ کردند. این بخش شامل ۲۵ واحد فرایندی و یوتیلیتی و مخازن است و ارزشی معادل ۱.۸ میلیارد یورو دارد. فعالیت‌های مهندسی، خرید و اجرای بخش دوم تقریباً از ابتدای امسال شروع شده و در بخش مهندسی حدود ۲۹ درصد پیشرفت داریم و عملیات اجرایی نیز در سایت شروع شده است. در این بخش عمده بار پروژه بر دوش شرکت طراحی و ساختمان نفت به‌عنوان راهبر پروژه است و ظرف ۴۵ ماه باید به پایان برسد و به‌زعم من با این تجربه‌ای که در مجموعه است، این اتفاق با یاری خداوند و تیمی که وجود دارد، خواهد افتاد.

این پروژه یکی از استراتژیک‌ترین پروژه‌های مملکت است. در این بخش بالغ بر ۱۰ میلیون لیتر بنزین با کیفیت، ۱۵ میلیون لیتر گازوئیل یورو ۵ و معادل ۲ میلیون لیتر نیز سوخت جت تولید می‌شود و به دلیل همین میزان ظرفیت تولید است که این پروژه یک پروژه استراتژیک شده و همه پیگیر هستند تا بتوانند آن را در اسرع وقت پیش ببرند.

از اهداف بخش اول پروژه آبادان، کاهش تولید مازوت از ۴۵ درصد به ۲۶ درصد بوده است. پروژه آیا تا اینجای کار در تحقق این هدف موفق بوده است؟
بله؛ همیشه می‌شنیدیم که پالایشگاه آبادان یک پالایشگاه ضررده است؛ چون نفت خام واردش می‌شد و بالغ بر ۵۰ درصد آن تبدیل به نفت کوره بی‌ارزش می‌شد. با احداث بخش اول و دوم پروژه آبادان اما این میزان به ۲۶ درصد می‌رسد.

یکی دیگر از اهداف پروژه برچیدن تجهیزات قدیمی با عمر بیش از 70 سال و جایگزینی آن‌ها با تجهیزات جدید بوده است. با توجه به مسئله تحریم‌ها و مجموعه محدودیت‌ها برای تامین تجهیزات، این نوسازی آیا اتفاق افتاده است؟
ظرفیت پالایشی پالایشگاه در حال حاضر تقریبا ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه است که از این مقدار ۳۶۰ هزار بشکه مربوط به واحدهای جدیدالاحداث است و ۱۵۰ هزار بشکه مربوط به واحدهای قدیمی. در واقع الان بالای ۷۰ درصد پالایشگاه واحدهای جدید هستند.

پالایشگاه آبادان بزرگ‌ترین پالایشگاه کشور و پروژه آبادان نیز یکی از ابرپروژه‌های شرکت طراحی و ساختمان نفت است. این پروژه چقدر روی اشتغال بومی و منطقه‌ای محل خود تاثیر گذاشته است؟
اتفاقاً این موضوع از ابتدای پروژه هم مورد توجه شرکت و هم مسئولین منطقه‌ای از نمایندگان مجلس تا مسئولین پالایشگاه و استانداری و فرمانداری بود. به صورت میانگین بالغ بر ۸۰ درصد نیروهای شاغل در پروژه بومی منطقه بودند؛ یعنی از آبادان، خرمشهر و به طور کلی استان خوزستان و این میانگین در طول پروژه حفظ شد. در زمانی که پروژه بیشترین نیروی کار را داشت، بالغ بر هفت هزار نفر در پروژه کار می‌کردند که حدود ۸۰ درصد آن‌ها، یعنی ۵ هزار و ۵۰۰ نفر پرسنل ما و پیمانکاران بومی بودند. الان که تعداد پرسنل زیر ۲ هزار نفر است نیز باز همان نسبت حفظ شده است. سال آینده بخش دوم با شیب و شتاب بیشتری وارد فاز اجرا شود، بالغ بر هشت هزار نفر در سایت فعال خواهند شد که آن زمان هم بناست که همین نسبت میان نیروهای بومی و غیربومی برقرار باشد.

باید اشاره کنم که در این زمینه یکی از مسئولیت‌های اجتماعی کنسرسیوم، احداث مدرسه جوشکاری در سایت بود و با فراخوانی که زدیم تعداد زیادی داوطلب آمدند. امتحاناتی برگزار کردیم، تعدادی انتخاب شدند و آموزش جوشکاری را در این مدرسه دیدند. خیلی از آن‌ها به پروژه آمدند و خیلی‌هایشان هم رفتند جاهای دیگر و در پروژه‌های دیگری مشغول شدند.

یکی از مشکلات درباره پالایشگاه‌ها آلایندگی آن‌هاست. در پروژه آبادان چقدر و چگونه دغدغه‌های محیط زیستی را مرتفع کردید؟
در بحث محیط زیست یک سری شاخصه‌های داشتیم که مربوط به سلامت محیط پروژه بود و باید حتما آن‌ها را رعایت می‌کردیم تا کارکنانی که در پروژه بودند دچار مشکل نشوند و سلامتشان حفظ شود. همزمان این مسئله نیز مد نظر بود که پروژه‌ای که احداث می‌کنیم و در آینده به تولید می‌رسد، به لحاظ زیست محیطی منطقه را دچار چالش نکند. در نتیجه استانداردهای زیست‌محیطی در این پروژه لحاظ شد. برای نمونه در کوره‌ها، خروجی دودکش کوره‌ها به سیستمی متصل است به لحاظ پایش با سازمان محیط زیست ارتباط دارد. یک سری آنالایزرها وجود دارند که در صورت بروز مشکل در رعایت استانداردهای محیط زیستی، آلارم می‌دهند و با هشدار آنها مجموعه تنظیمات لازم را انجام می‌دهد.

در زمینه مراقبت‌های زیست‌محیطی برای مردم منطقه، باید اشاره کنم که مشعل‌های این پروژه با ارتفاع بیش از ۱۲۵ متر، جزو بلندترین مشعل‌های ایران است. در حالی که مشعل‌های پالایشگاه آبادان ۷۰ متر هستند. وقتی ارتفاع مشعل بالا می‌رود، با محاسباتی که صورت می‌گیرد آلاینده‌ها طی یک مسافتی مجددا رسوب می‌کنند و بر اساس این محاسبات از دایره مسکونی شهر خارج می‌شوند. احداث دو مشعل به ارتفاع ۱۲۵ متر کار سخت و پیچیده‌ای بود ولی به دلیل همان حساسیت‌های زیست‌محیطی انجام شد و یکی از شاخص‌های پروژه است.

در پیشبُرد پروژه چقدر از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های نوین توانستید استفاده کنید؟
پروژه آبادان اولین پروژه در سطح کشور است که طی آن ما توانستیم کوره‌های این پروژه به وزن تقریبا ۱۵۰۰ تن، یعنی معادل یک ساختمان پنج طبقه با عرض ۱۴ و ارتفاع بیش از ۲۰ متر را با کشتی‌های ۲۰ هزار تنی بیاوریم. این کوره‌ها را توسط یک سری کشنده‌های مخصوص وارد کردیم و برای اینکه کیفیتش بالاتر باشد، به صورت یکپارچه ساخته و در محل خودش نصب شد. چون پالایشگاه آبادان در کنار رودخانه اروند است، برای این پروژه به طور اخص ما یک اسکله به ظرفیت محموله‌های بالغ بر دوهزار تنی را احداث کردیم و از مسیر اسکله اختصاصی که برای پالایشگاه آبادان زدیم، این تجهیزات به صورت یکپارچه آمد و نصب شد. تکنولوژی ساخت، نصب و انتقال آن بسیار تکنولوژی‌ پیچیده‌ای است ولی با موفقیت صورت پذیرفت و این یکی از آیتم‌های بارز استفاده از تکنولوژی‌های نوین در پروژه بود.

در مورد طراحی باید از مجموعه مهندسی ODCC قدردانی کنم. تمام تجربه‌ها و درس‌آموخته‌های پروژه‌های دیگر را در طراحی این پروژه به‌کار گرفتند. وزن طراحی در پروژه شاید پنج درصد باشد اما اثردهی طراحی درست یا غلط می‌تواند تا ۵۰ درصد پروژه را به لحاظ هزینه، کیفیت و زمان تحت تاثیر قرار دهد. یعنی اگر طراحی درست نباشد در نصب به مشکل برمی‌خورد، زمان طولانی می‌شود و هزینه اضافی به پروژه تحمیل می‌شود.
ODCC در حال حاضر یکی از شرکت‌های مطرح در بخش مهندسی است که یک تیم بسیار خوب با اندوخته ارزشمندی از تجارب پروژه‌های مختلف را دارد و چکیده همه آن‌ها نیز در پروژه آبادان آمد و طراحی‌ها انجام شد. در اجرا نیز بچه‌ها با روش‌های خلاقانه‌ای کار را پیش می‌برند. در همین پروژه آبادان یک رکورد دست‌نیافتنی در سال آخر پروژه داشتیم؛ ۳۲ درصد در بخش اجرا در یک سال پیشرفت قابل توجهی بود که کسب شد.

در شرایطی که کشور با ناترازی انرژی رو به روست و آلودگی هوا هم به یک معضل لاینحل تبدیل شده، این پروژه چقدر می‌تواند به حل چنین معضلاتی کمک کند؟ آیا ظرفیتش آن‌قدر هست که بتواند تاثیر جدی روی این وضعیت بگذارد؟
بنزینی که در بخش دوم تولید می‌شود بالغ بر ۱۰ میلیون لیتر بنزین یورو ۵ است؛ یعنی بالاترین استاندارد را دارد. در حال حاضر مصرف کشور ما بالغ بر ۱۰۰ میلیون لیتر است. گاهی در اوج یا تابستان‌ها و تعطیلات به ۱۳۰ میلیون لیتر هم می‌رسد، در حالی که میزان تولید در کشور حدود ۱۱۰ میلیون لیتر است. یک ناترازی ۱۰ تا ۲۰ تایی در این‌جا وجود دارد. پروژه آبادان بخش عمده‌ای از این ناترازی را می‌تواند حل کند؛ تقریبا بالغ بر ۵۰ درصد آن را. اما از آن‌جایی که نمی‌خواهیم شعاری حرف بزنیم باید در نظر بگیریم که این پروژه ۴ سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد و مسئله این است که تا آن موقع مصرف بنزین کشور هم افزایش می‌یابد و احتمالاً به ۱۶۰ تا می‌رسد. بنابراین باید فکری برای کاهش و الگوی مصرف هم بشود تا چنین پروژه‌هایی بتوانند تاثیرگذار باشند. اگر صرفا تولید را بالا ببریم و مصرف را مدیریت نکنیم، این دو به هم نمی‌رسند.

ممنون بابت وقتی که برای تشریح یکی از بزرگترین پروژه‌های شرکت طراحی و ساختمان نفت در اختیار روابط عمومی قرار دادید. در پایان اگر نکته‌ای را لازم می‌دانید، بفرمایید.
مجموعه عوامل در پروژه آبادان همه تلاش و همتمان را به کار بستیم تا در بخش اول رضایتمندی کارفرما حاصل شود و به واسطه این اعتماد بتوانیم بخش دوم را نیز با روش‌های بهتر و نوین‌تر پیش ببریم. نوید این کار تقریباً چند ماه پیش به شرکت داده شد و این بهترین هدیه برای شرکت طراحی و ساختمان نفت بود. برای سال آینده بهترین‌ها را برای این خانواده بزرگ آرزو می‌کنم و امیدوارم با همین تیم بتوانیم یک کار ماندگار و خدمتی به کشور ارائه کنیم.

گفت‌وگو از محبوبه ولی