وارد پالایشگاه آبادان که می‌شوی و لابه‌لای واحدهای مختلف آن که قدم که می‌زنی، انگار تاریخ معاصر ایران را جلوی چشم‌هایت ورق ورق می‌زنند. پالایشگاه تو را می‌اندازد به یک قرن پیش، به 1288شمسی که احداث پالایشگاه در شمال جزیره آبادان در 12 کیلومتری خرمشهر آغاز شد. و هنوز آثاری از بزرگترین پالایشگاه جهان در آن روزگار باقی مانده است؛ به روزهای جنگ جهانی دوم و تامین بنزین هواپیمای متفقین، و جلوتر به سال‌های پر تنش دهه 30 و صنعت ملی شدن نفت. و سازه‌های سوخته را که جلوی چشم‌هایت هنوز سر پا ایستاده‌اند، یادآور روزهای آغاز جنگ با عراق، بمباران‌ها و آتش سوزی‌های عظیم. پالایشگاهی که تمام این تاریخ را به چشم دیده و هنوز ایستاده و بزرگترین پالایشگاه ایران است.

• عدد عجیب 36هزار شمع کوبی در فونداسیون توسعه پالایشگاه
پالایشگاه آبادان، همیشه ساخت و سازهای بسیاری را درون خود به چشم دیده است. شاید یکی از جدی‌ترین آن‌ها زمان پساجنگ بود. در اول مهر ماه 1359 پالایشگاه به علت آغاز جنگ تحمیلی با عراق از مدار تولید خارج شد و طی جنگ صدمات بسیاری به تاسیسات آن وارد شد. پس از پایان جنگ، و پس از بازسازی در فروردین 1368 دوباره فعالیت این پالایشگاه با ظرفیت 135 هزار بشکه در روز آغاز شد و در فروردین 1370 در مرحله دوم بازسازی ظرفیت آن به 250 هزار بشکه در روز و در سال 1373 به حدود 380 هزار بشکه در روز رسید و در مرحله پایانی ظرفیت آن به 450 هزار بشکه در روز افزایش یافت.
اما یکی از مهمترین پروژه‌های توسعه پالایشگاه به تیرماه 1396 باز می‌گردد؛ عملیات اجرایی طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان که بخش نخست آن اسفند همان سال (۱۴۰۱) از سوی رئیس‌جمهوری شهید افتتاح و راه‌اندازی شد. پروژه‌ای که در دل پالایشگاه در حال فعالیت و بر روی بخشی از سازه‌های فرسوده نخستین پالایشگاه اجرا شد.
منصور قهقائیان مدیر کنترل کیفیت کنسرسیوم در فاز 2 می‌گوید: این سخت‌ترین پروژه‌ای بود که در تمام پروژه‌های پالایشگاهی داشته‌ام. با او و دشواری‌های این سایت همراه می‌شویم: پروژه با فرآیند سیویل شروع شد و با توجه به ویژگی‌های خاص آبادان و زمین نرم اینجا، نمی‌شد به راحتی فونداسیون را ایجاد کرد باید زیر هر سازه، اول شمع کوبی می‌شد و پس از مطالعه دقیق و نقشه برداری 18 هزار نقطه شمع کوبی شد و از آن جا که هر شمع شامل دو قطعه می‌شود، به عبارتی 36 هزار شمع ساختیم و با دستگاه‌های خاص کوبش آن صورت گرفت.
• بتون ریزی 18هزار متر مکعبی در یک ماه
مدیرکنترل کیفیت فاز2 ادامه می‌دهد: در مرحله بعد فونداسیون شروع شد و باید با شمع گره می‌خورد. قرار بود تناژ بسیار بالایی روی آن بیاید و به همین دلیل از نظر حساسیت بسیار پراسترس و دشوار بود و کار به جایی رسید که در یک ماه 18 هزار متر مکعب را بتون ریزی کردیم.
اما پروژه آبادان یک دشواری بسیار ویژه دیگر هم داشت. کار توسعه باید چسبیده به پالایشگاه فعال انجام می‌شد و همین موضوع برای تیم اجرا بسیار دست و پاگیر و محدودکننده بود: با توجه به اینکه طرح توسه در فاز قدیم کار می‌شد فضا خیلی کم بود و با طراحی‌هایی که انجام می‌دادیم تراکم در کار خیلی زیاد بود. به طوری که در چند جبهه چند دیسیپلین مختلف کار می‌کردند و به همین دلیل تعداد کارگرها و ناظرها بسیار زیاد و در هم شده بود و همین موضوع ریکس کیفی و اچ.اس.ای و ایمنی را بالا می‌برد. به طور مثال نمی‌شد هم پایپینگ انجام بدهیم و هم رادیوگرافی، اما در عمل حتی این اتفاق هم با حفاظت بسیار شدید ایمنی انجام می‌شد.

• جابه‌جایی‌های فوق سنگین
اما ورود تجهیزات سنگین به پالایشگاه هم چالش بسیار مهم دیگری ود که مهندس مفغائیان بر دشواری‌های آن این گونه تاکید می‌کند: مرحله بعد ورود تجهیزات بود. یکی دیگر از ویژگی‌های این پروژه تجهیزات بسیار سنگینی بود که امکان نداشت که نصب از طریق جرثیقل و شیوه‌های سنتی انجام شود. قرار بود وقتی تجهیز از کشتی پیاده می‌شود روی تراک‌های اس.پی.ام.پی نصب و وارد سایت شود و بدون اینکه بلندش کنند با جک برود روی فونداسیون. اما به خاطر اینکه خیلی از تجهیزات با سه و چهار هزار تن و به صورت یکپارچه ساخته شده بودند، بیش از حد نیازمند دقت بودیم و ریسک ایمنی و نصب آن بسیار زیاد بود. فقط هیتر2500 تن وزن و 144 ابرپیچ داشت و این‌ها یک شکل هندسی مشخص نبود و باید فونداسیون به شکلی کار می‌شد که این تجهیز روی آن قرار بگیرد و به جرات می‌گویم که کاری که یک هفته نصبش طول می‌کشید در کمتر از یک ربع انجام می‌شد. دوباره تاکید می‌کنم که ریسک بالایی داشت، اما به سادگی بر سازه ما نشست، بسیار نفس‌گیر بود که اگر یکی از پیچ‌ها نمی‌خورد باید فونداسیونی را که فقط 15 متر پایه‌هایش داخل زمین بود از نو ساخته می‌شد.
او با اشاره به کابل‌کشی‌های انجام شده ه می‌گوید: در بحث برق ما 90 هزار کیلومتر کابل کشی زیرزمینی داشتیم. بزرگترین مشکل ما بحث خاک‌برداری بود. شما یک متر که از اینجا خاک برمی‌دارید، به لجن می‌رسید. البته به خاطر طول عمر این پالایشگاه عمدتا لجن‌های نفتی هم هست که برای پرسنل و کابل و فونداسیون و هر چیز که فکر کنید، بسیار مضر است. ما اینجا تخلیه بیست و چهارساعته و کار هم زمان داشتیم. حالا بماند که در بسیاری از جاها می‌دیدیم در فاصله چهار متر زیرزمین فونداسیونی هست به قطر 10 متر متعلق به دوره قبل که بیرون کشیدن آن خیلی دشوار بود.

• گرما و همجواری با فضای زنده پالایشگاه بزرگترین چالش طرح توسعه
مهندس مفغائیان با اشاره به پالاشگاه فعال آبادان اضافه می‌کند: همه این چالش‌ها البته به پای کار کردن درفضای زنده پالایشگاه نمی‌رسید که یک جرقه در واحدهای خاص می‌توانست عواقب وحشتناکی ایجاد کند و به همین دلیل گرفتن پرمیت و هماهنگی با حراست و ایمنی و... چالش بسیار بزرگی بود.
اما گرمای هوا هم موضوعی نیست که بشود از کنار آن گذشت. او می‌گوید: دمایی که هواشناسی اعلام می‌کند دمای سایه است. بچه‌های ما در گرمای بالاتر از 60 درجه اینجا کار کردند. بچه‌ها را می‌دیدیم که حقیقتا بی‌حال می‌شدند و یکهو می‌افتادند. جوش کارهای ما واقعا سختی کشیدند. ما در یک روزهایی 240 جوشکار داشتیم که همزمان کار می‌کردند، در یک فضای بسته و تراکم سایت و گرمایی که جوشکاری ایجاد می‌کرد. این پروژه که به انتهایش بسیار نزدیک است، در برخی روزها بیش از 7هزار کارگر را به خودش دیده است.
به روایت آمارها، جدا از موضوعات زیست محیطی که طرح توسعه پالایشگاه آبادان دارد و برای تحقق این مهم فلرهای 126 متری جایگزین فلرهای 80 متری شده، دستاوردهای مهم دیگری نیز به همراه دارد مانند: تثبیت ظرفیت پالایشگاه تا 360 هزار بشکه نفت‌خام در روز با ایجاد یک مجموعه پالایشی جدید به ظرفیت 210 هزار بشکه در روز، تولید روزانه 1/ 15 میلیون لیتر بنزین مطابق استاندارد یورو 5، تصفیه روزانه 87 هزار بشکه گازوییل و ارتقا کیفیت آن به سطح استاندارد یورو 5 و تصفیه روزانه 49 هزار بشکه نفت سفید.

اما پروژه توسعه پالایشگاه آبادان، فاز دو از دو هم دارد که به در مرحله فونداسیون و آرماتوربندی است. غلامرضا محمدی مدیر اجرایی کنسرسیون فاز یک از دو و دو از دو است. او درباره پروژه جدید می‌گوید: پروژه جدید هم تکمیلی است و اگر فاز 2/2 به بهره برداری نرسد بهره برداری فاز یک 40 درصد خروجی مفید دارد. این فاز توجیهات اقتصادی بسیار خوبی دارد و مجلس به دلیل این اهمیت تصویب کرده که این پروژه از فروش فاز یک و پالایشگاه ادامه پیدا کند. فاز دو ادامه فاز یک است که موجب افزایش ظرفیت و کیفیت می‌شود و قرار است دو یونیت گازوئیل سی.سی.آر اضافه شود.
مهندس محمدی درباره دشواری‌های این پروژه به شباهت آن با فاز یک اشاره می‌کند و می‌گوید: به لحاظ فیزیکی مثل فاز یک همان محدودیت را داریم و در دل پالایشگاه آبادان کار انجام می‌شود، اما با این تفاوت که پراکندگی آن حتی بیشتر از فاز یک است و در جاهای خالی پالایشگاه اجرا می‌شود. این پراکندگی یعنی ما در وسط واحدهای در حال کار ادامه کار می‌دهیم که خیلی دشوار کننده و چالش برانگیز است.
این مدیر اجرایی با اشاره به مهمترین چالش‌ها و افتخارات طرح توسعه پالایشگاه آبادان پیش از همه به همه گیری کرونا و تحریم‌های دشوار اشاره می‌کند که می‌توانستند پروژه را به تعطیلی بکشانند اما در نهایت به همت همه کارگران و مهندسان فعالیت‌ها تا اکنون به آخرین تست‌های پیش راه اندازی رسیده، ادامه یافت. او برگزیده شدن شرکت او.دی.سی.سی در اجرای 17 هزار تن اسکله فولادی در این طرح، ثبت رکورد 34 میلیون نفر ساعت کار بدون حادثه، ثبت رکورد اشتغال‌آفرینی مستقیم برای 7 هزار و 300 نفر و تصفیه روزانه 49 هزار بشکه نفت را از بزرگترین افتخارات شرکت در این طرح خواند.